Ocena finansowej i ekonomicznej efektywności inwestycji w odnawialne źródła energii
Kryzys paliwowy w latach 70. XX wieku
uświadomił światu ograniczoność pierwotnych nośników energii. Obecnie
wiadomo także, że ich nadmierna eksploatacja i zużycie powodują
naruszenie bariery ekologicznej.
Pojawiło się zatem pojęcie „zrównoważonego rozwoju energetycznego”,
przez który rozumieć należy sposób gospodarowania energią tak, aby
zapewnić dostęp do niej w wystarczającej ilości nie tylko obecnemu, ale
i przyszłym pokoleniom oraz zmniejszyć do minimum negatywne
oddziaływanie na środowisko przyrodnicze. W związku z tym wzrasta stale
zainteresowanie odnawialnymi źródłami energii (OZE).
Za barierę rozwoju OZE uważa się ciągle wysokie koszty produkcji
energii odnawialnej. Potocznie uważa się, że energia z OZE jest przy
aktualnym stanie techniki generalnie droższa od energii wytwarzanej w
źródłach konwencjonalnych. Jednak dla prawidłowego porównania i
ocenyefektywności inwestycji w OZE należy dokonać rozróżnienia pomiędzy
efektywnością finansową i ekonomiczną tego typu przedsięwzięć.
Efektywnie, czyli jak
Warto zaznaczyć, że analizę ekonomiczną coraz częściej uznaje się za
drugi, pożądany lub nawet wymagany etap oceny efektywności
przedsięwzięć rozwojowych. W UE przeprowadzenie analizy ekonomicznej
(za pomocą analizy kosztów i korzyści) wymagane jest w celu
pozyskiwania środków z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego,
Europejskiego Funduszu Społecznego oraz Funduszu Spójności dla
realizacji dużych projektów.
Analiza ekonomiczna pozwala na ocenę wkładu przedsięwzięcia we wzrost dobrobytu regionu lub kraju.
Dokonuje się jej z punktu widzenia interesów społeczeństwa, w
przeciwieństwie do analizy finansowej, która przyjmuje punkt widzenia
właściciela. Przyczyną różnic pomiędzy efektywnością ekonomiczną a
finansową projektów inwestycyjnych jest występowanie niedoskonałości
rynku (market failures), takich jak: brak doskonałej konkurencyjności
(np. występowanie monopoli, także naturalnych), występowanie efektów
zewnętrznych oraz dóbr charakteryzujących się cechami dobra
publicznego, jak i działalność państwa: cła, podatki.
W przypadku zgodności kryteriów efektywności ekonomicznej i finansowej
nie jest potrzebna ingerencja państwa, gdyż sam rynek doprowadzi do
efektywnej alokacji zasobów. Jednak w przypadku niezgodności tych
kryteriów pełen liberalizm gospodarczy mógłby doprowadzić do utraty
dobrobytu społecznego: poprzez odrzucanie projektów efektywnych
ekonomicznie, lecz niewykonalnych finansowo, oraz wdrażanie projektów
wykonalnych finansowo, lecz nieefektywnych ekonomicznie. Inwestycje w
energetykę odnawialną zaliczane są zwykle do pierwszego typu projektów.
Powodem tego stanu rzeczy jest głównie występowanie środowiskowych
efektów zewnętrznych.
Koszty i korzyści
Analiza finansowa umożliwia dokładne prognozowanie środków, które
pokryją przyszłe wydatki. Wykonanie jej pozwala zweryfikować finansową
trwałość projektu, to znaczy zagwarantować zrównoważone saldo
przepływów pieniężnych, oraz obliczyć wskaźniki finansowej rentowności
projektu inwestycyjnego.
Analiza ekonomiczna natomiast posługuje się wartościami ekonomicznymi
odzwierciedlającymi wartości, jakie społeczeństwo byłoby gotowe
zapłacić za określone dobro lub usługę. Opisana powyżej analiza
ekonomiczna ma w istocie takie samo znaczenie jak analiza kosztów i
korzyści (CBA). Jest to schemat analityczny, którym posłużyć się można
w ramach dowolnej usystematyzowanej, ilościowej oceny wstępnej projektu
do ustalenia tego, czy lub w jakiej mierze dany projekt zasługuje na
realizację ze społecznego punktu widzenia. Analiza kosztów i korzyści
różni się więc od zwykłej oceny finansowej tym, że uwzględnia wszystkie
korzyści i koszty, niezależnie od tego, kto je ponosi.
Rachunek efektywności
Cechą rachunku efektywności ekonomicznej jest to, że zachowuje on
strukturę rachunku finansowej efektywności przedsięwzięcia
inwestycyjnego. A zatem na podstawie skonstruowanego rachunku
przepływów pieniężnych obliczane są wartości kryteriów oceny
efektywności inwestycji, takie jak wartość bieżąca netto (NPV),
wewnętrzna stopa zwrotu (IRR) czy też wskaźnik rentowności (PI).
Ponieważ analiza obejmuje tutaj koszty i korzyści społeczne, często
stosuje się nieco odmienne nazewnictwo, gdzie odpowiednikiem NPV jest
ekonomiczna wartość bieżąca netto (Economic Net Present Value, ENPV),
odpowiednikiem IRR jest ekonomiczna wewnętrzna stopa zwrotu (Economic
Internal Rate of Return, ERR), a odpowiednikiem PI jest wskaźnik
korzyści-koszty (Benefit- Cost Ratio, B/C). Interpretacja tych
wskaźników jest identyczna jak w analizie finansowej.
Rachunek ekonomiczny
Pierwszym krokiem w rachunku ekonomicznym jest usunięcie z
rozpatrywanych strumieni pieniężnych elementów transferów, tj. pozycji,
które nie stanowią ekwiwalentu użycia rzeczywistych zasobów w
gospodarce, lecz jedynie świadczą o przekazaniu roszczeń w odniesieniu
do zasobów między podmiotami gospodarującymi. Zalicza się do nich
podatki, cła, subwencje, dotacje, transakcje kredytowe.
Drugim etapem jest wyeliminowanie istniejących zniekształceń,
polegające na szacowaniu cen, jeśli takie nie istnieją (dotyczy to
kosztów i korzyści zewnętrznych oraz dóbr publicznych), lub korygowaniu
cen obserwowanych na rynkach, ale nieodzwierciedlających wartości
społecznej dóbr i usług (dotyczy to istnienia monopoli, także
naturalnych, asymetrii informacji oraz zniekształceń będących wynikiem
polityki państwa; należy do nich stosowanie różnego rodzaju podatków,
ceł, subsydiów).
Kolejnym istotnym zagadnieniem jest korekta stopy dyskontowej
zastosowanej na etapie analizy finansowej. Finansowa stopa dyskontowa
opiera się na preferencjach wyrażanych na rynku kapitałowym.
Ekonomiczna stopa dyskontowa jest to stopa aktualizacji wyrażająca
preferencje społeczeństwa w zakresie spożycia w czasie.
Jak wyceniać
Istnieje wiele metod wyceny kosztów i korzyści środowiskowych – w
literaturze wyróżnia się dwie podstawowe grupy metod: tzw. physical
linkage methods oraz tzw. behavioural linkage methods. Te pierwsze to
inaczej metody bazujące na cenach rynkowych, te drugie to tzw.
nowoczesne metody wyceny, bazujące na funkcjach popytu i podaży. Metody
cen rynkowych pozyskały sobie w przeszłości wielu zwolenników wśród
ekonomistów ze względu na swą prostotę oraz fakt, że mierzą efekt
bezpośrednio obserwowalny na rynku. Jednakże obecnie wady tej grupy
metod są szeroko rozpoznane.
Stąd nastąpiło przejście od metod bazujących na cenach rynkowych, do
metod bazujących na funkcjach popytu i podaży. Konsumpcja dóbr
rynkowych ma być w jakiś sposób powiązana z poziomem podaży dóbr
środowiskowych, przy czym wielkość podaży tych dóbr jest determinowana
ich jakością lub dostępnością.
Wartość dobra nierynkowego otrzymuje się przez zebranie danych o tym,
jak zmienia się popyt na dobro rynkowe przy zmianach w dostępności/
jakości dóbr lub usług środowiska. Innymi słowy, dobro środowiska
wpływa na popyt na pewne dobra rynkowe poprzez oddziaływanie na poziom
dobrobytu uzyskiwany przez gospodarstwa domowe dzięki konsumpcji dobra
rynkowego.
Jak zbadać
Metody deklarowanych preferencji polegają na próbie symulacji rynku na
dobra środowiskowe. Dokonuje się tego najczęściej poprzez badania
ankietowe. Najczęściej stosowaną metodą jest metoda wyceny warunkowej
(contingent valuation method, CVM). Respondenci proszeni są
bezpośrednio o określenie, jaką kwotę są gotowi zapłacić (WTP) za
zmianę jakości środowiska lub też jaką kwotę są skłonni przyjąć.
Technika jest określana jako „warunkowa”, ponieważ dobro lub usługa w
rzeczywistości niekoniecznie będą dostarczone. Sytuacja, do której
odnosi się respondent przy określaniu wartości, jest hipotetyczna i
zakłada się, że respondenci zachowują się w identyczny sposób jak na
prawdziwym rynku. W celu znalezienia średniej wartości WTP lub WTA z
próby analizuje się wyniki ankiet za pomocą metod ekonometrycznych.
Wycena warunkowa
W ramach wyceny korzyści środowiskowych inwestycji w OZE w lutym 2007
r. autorka przeprowadziła ogólnopolskie badanie metodą wyceny
warunkowej. Badanie ankietowe składało się z etapów wstępnych: badania
fokusowego oraz pilotażowego, które zostały przeprowadzone przez
autorkę we własnym zakresie, oraz badania głównego, które zostało
przeprowadzone we współpracy z Instytutem Badania Rynku i Opinii
Społecznej IMAS International Sp. z o.o. Badanie główne zrealizowano na
reprezentatywnej próbie dorosłych mieszkańców Polski liczącej 1009
osób. Badanie zostało przeprowadzone metodą wywiadu bezpośredniego w
domach respondentów.
Badanie dotyczyło jakości powietrza w Polsce w odniesieniu do
subiektywnego postrzegania tego zagadnienia przez respondentów i do
gotowości płacenia części własnego dochodu w celu poprawy jakości
powietrza. Zasadniczym celem badania było oszacowanie średniej
miesięcznej kwoty gotowości do zapłaty (WTP) gospodarstwa domowego
dodatkowo za energię elektryczną w celu poprawy jakości powietrza.
Jakość powietrza została zdefiniowana w kontekście wielkości szkód
wyrządzanych przy danym poziomie zanieczyszczenia. Szkoda środowiskowa
składała się z sześciu odrębnych komponentów, takich jak: śmiertelność
ludzi, zachorowania (głównie choroby oddechowe), widoczność, materiały
budowlane, zabytki oraz ekosystemy.
Ankieta
Pytania wyceniające zostały przedstawione w formie karty płatności.
Respondent udzielał odpowiedzi za pomocą 20 możliwych kategorii kwot
(od 0 zł do 500 zł). Dobór kwot został dokonany na podstawie badania
pilotażowego w taki sposób, że rosną one mniej więcej liniowo w skali
logarytmicznej.
Podstawowe statystyki podsumowujące odpowiedzi na pytania wyceniające są zawarte w tabeli 1.
Tabela 1. Oszacowane parametry rozkładów wszystkich danych (w zł). Źródło: Opracowanie własne.
Średnia miesięczna kwota WTP za wyższą jakość powietrza atmosferycznego we wszystkich komponentach wyniosła 9,86 zł. Leży ona w przedziale ufności dla zwykłej średniej (ta cecha jest prawdziwa także dla wszystkich cząstkowych WTP).
Kolejną część kwestionariusza stanowią pytania dotyczące opinii
respondentów na dany temat. Pytania te zostały zaprojektowane z myślą o
zidentyfikowaniu respondentów protestujących, czyli osób, które
zadeklarowały zerową gotowość do zapłacenia, niezgodną z ich
prawdziwymi preferencjami, jako wyraz protestu przeciwko pewnym
aspektom kwestionariusza. Na podstawie odpowiedniej procedury
zidentyfikowano 90 respondentów protestujących, co stanowi 8,9 proc.
próby. Statystyki charakteryzujące tendencję centralną po usunięciu
respondentów protestujących przedstawia tabela 2.
Tabela 2. Oszacowane parametry rozkładów wszystkich danych po usunięciu respondentów protestujących (w zł). Źródło: Opracowanie własne.
Przeprowadzono także testy istotności mające na celu wykrycie
zależności pomiędzy zgłaszanym protestem a cechami
społeczno-demograficznymi respondentów. Okazało się, że protest nie
zależy istotnie od badanych cech, z wyjątkiem wieku – protestujący są
starsi.
Końcową część kwestionariusza stanowią pytania dotyczące cech
społeczno-demograficznych respondentów, które zostały wykorzystane do
grupowania respondentów i porównywania wartości w grupach, a także
analizy regresji gotowości do zapłaty od poszczególnych cech
respondentów.
Wnioski z ankiety
Końcowy wniosek jest taki, że deklarowana kwota WTP zależy istotnie od
województwa (najwyższe wartości w zachodniopomorskiem i dolnośląskiem,
a najniższe w mazowieckiem i świętokrzyskiem), jednak nie można
stwierdzić, czym ta zależność jest spowodowana, od stanu cywilnego –
osoby stanu wolnego są skłonne płacić najwięcej, osoby pozostające w
stałych związkach mniej, a osoby owdowiałe i rozwiedzione najmniej,
oraz od wieku – starsi są skłonni przeciętnie płacić mniej. Szczególnie
istotny wydaje się brak zależności pomiędzy gotowością do zapłaty a
dochodem gospodarstw domowych. Ujawnienie braku tej zależności autorka
jest skłonna przypisać przede wszystkim niskiemu poziomowi zamożności
społeczeństwa polskiego, co skutkuje dużą presją na zaspokajanie
podstawowych potrzeb gospodarstwa domowego, ale także niewielkiemu
doświadczeniu społeczeństwa w uczestnictwie w badaniach ankietowych, w
postawie roszczeniowej wielu osób oraz wciąż niskiej świadomości
ekologicznej.
Korzyści środowiskowe
Badanie ankietowe ostatecznie posłużyło do oszacowania wskaźnika
jednostkowego korzyści środowiskowych produkcji energii z OZE (1 MWh
energii elektrycznej lub 1 GJ ciepła) według procedury zaproponowanej
przez autorkę. Korzyści środowiskowe produkcji energii z odnawialnych
źródeł zostały obliczone w oparciu o szacunek unikniętych kosztów
środowiskowych produkcji „czarnej” energii przez energetykę zawodową. A
zatem przyjęto założenie, że energia ze źródeł odnawialnych zastępuje
energię ze źródeł konwencjonalnych. Stwierdzenie to dotyczy nie tylko
sytuacji, gdy źródła odnawialne zastępują już istniejące źródła
konwencjonalne, ale również odnosi się do przypadku zwiększania
produkcji energii. Przy obecnym braku w Polsce elektrowni jądrowych
należy przyjąć, że gdyby nie źródła odnawialne, to owo zwiększenie
produkcji energii musiałoby się odbyć w źródłach konwencjonalnych.
Źródła zanieczyszczeń
Głównymi antropogenicznymi źródłami zanieczyszczeń atmosfery są:
energetyka zawodowa i przemysłowa, technologie przemysłowe, sektor
komunalno-bytowy oraz transport. W odniesieniu do podstawowych
zanieczyszczeń powietrza największymi źródłami emisji są:
- w przypadku SO2 – procesy spalania paliw w energetyce zawodowej i sektorze komunalno- bytowym,
- w przypadku NOx – procesy energetycznego spalana paliw i transport,
- w przypadku pyłów – procesy energetycznego spalania paliw w przemyśle, energetyce zawodowej oraz sektorze komunalnobytowym,
- w przypadku CO2 – transport i procesy energetycznego spalania paliw w energetyce zawodowej.
Jednostkowy wskaźnik korzyści
Do obliczeń wskaźnika jednostkowego korzyści środowiskowych produkcji
energii z OZE, a konkretnie w celu określenia udziału procentowego
emisji zanieczyszczeń przez energetykę zawodową w całkowitym rocznym
zanieczyszczeniu powietrza atmosferycznego, przyjęto wielkość
procentową ditlenku siarki, jako reprezentatywnego rodzaju
zanieczyszczenia powietrza, ze względu na to, że jest to
zanieczyszczenie oddziałujące w większym lub mniejszym stopniu
praktycznie na wszystkie komponenty szkody środowiskowej wskazane w
badaniu ankietowym. Obliczony na tej podstawie odsetek rocznej średniej
kwoty gotowości do zapłaty deklarowanej przez gospodarstwa domowe w
Polsce został przyjęty jako wysokość szkód środowiskowych powodowanych
przez energetykę zawodową w Polsce. Obliczony
na tej podstawie wskaźnik jednostkowy korzyści środowiskowych produkcji
energii z OZE wynosi 7,22 zł/MWh, a w przeliczeniu na energię ciepła
2,01 zł/GJ.
Autorka zdaje sobie sprawę, że jest to wartość w znacznej mierze
szacunkowa. Jednak praktycznie wszystkie metody wyceny środowiska są
obarczone pewną dozą niepewności i jak na razie nie da się tego uniknąć.
Analizy studium przypadku
Poniżej zostały przedstawione wyniki oceny finansowej i ekonomicznej
efektywności modelowych przedsięwzięć inwestycyjnych z obszaru
energetyki odnawialnej: parku wiatrowego oraz elektrociepłowni
biogazowej rolniczo-utylizacyjnej, jako tych technologii OZE, które
wydają się mieć największy potencjał wzrostowy w Polsce w najbliższych
latach. Efektywność finansowa została obliczona w dwóch wariantach: w
wariancie bazowym oraz przy założeniu braku instrumentów wsparcia ze
strony Państwa. Dopiero ten drugi wariant jest właściwy dla porównania
efektywności finansowej z ekonomiczną.
Tabela 3. Wartości kryteriów oceny efektywności finansowej i ekonomicznej parku wiatrowego oraz elektrociepłowni biogazowej. Źródło: Opracowanie własne.
Efektywność ekonomiczna
przedsięwzięć została obliczona dla czterech wariantów,
uwzględniających niższy wskaźnik korzyści środowiskowych, obliczony na
podstawie badania autorskiego, wyższy wskaźnik na podstawie metodyki
ExternE oraz wyższą społeczną stopę dyskontową rekomendowaną przez KE
oraz niższą rekomendowaną przez EPA.
Analiza
przykładowych inwestycji w OZE zdaje się potwierdzać często wyrażany w
literaturze pogląd, jakoby efektywność ekonomiczna tych inwestycji była
zdecydowanie wyższa od ich efektywności finansowej (bez wsparcia
państwa). W analizowanych przypadkach efektywność ekonomiczna
kształtuje się na wysokim poziomie, a zatem przedsięwzięcia powinny być
zrealizowane, gdyż prowadzą do wzrostu dobrobytu społecznego.
Uzasadnione więc byłoby zastosowanie narzędzi wsparcia w postaci
dotacji, kredytów preferencyjnych oraz przychodów z tytułu sprzedaży
świadectw pochodzenia energii.
dr Magdalena Ligus
Adiunkt w Katedrze Finansów
Przedsiębiorstw i Zarządzania Wartością
Uniwersytetu Ekonomicznego we Wrocławiu
Literatura:
1. Analiza kosztów i korzyści projektów inwestycyjnych: Przewodnik.
Dokument opracowany przez Jednostkę ds. Ewaluacji, Dyrekcja Generalna –
Polityka Regionalna, Komisja Europejska, 2003.
2. Biogaz rolniczy – produkcja i wykorzystanie, Instytut Energetyki
Odnawialnej, wydawca Mazowiecka Agencja Energetyczna Sp. z o.o.,
Warszawa, grudzień 2009, www.mae.com.pl/biogaz/
3. Blaug M.: Teoria ekonomii. Ujęcie retrospektywne. Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2000.
4. Boardman A.E., Greenberg D.H. [i inni]: Cost-benefit analysis. Concepts and practice. Prentice Hall, New Jersey 2001.
5. Dziegielewska D.A., Mendelsohn R.: Valuing air quality in Poland.
Environmental and Resource Economics, No. 30, 2005, s. 131-163.
6. Energetyka wiatrowa w Polsce. Raport listopad 2009, TPA Horwath
Polska oraz kancelaria prawna Zakrzewski, Domański, Palinka
http://www.tpa-horwath.pl/
7. ExternE: Externalities of energy: Volume 7- Methodology 1998 update. European Commission, EUR 18835, 1999.
8. Freeman A.M.: The benefits of environmental improvement. Theory and practice, Johns Hopkins University Press, London 1979.
9. Guidelines for preparing economic analysis. U.S. Environmental Protection Agency, 2000.
10. Hanemann W.M.: Valuing the environment through contingent
valuation, “Journal of Economic Perspectives”, 1994, Vol. 8, No. 4, s.
37-38.
11. Hoehn J.P., Randall A.: Too many proposals pass the benefit cost
test, “The American Economic Review”, 1989, No. 79, s. 544-551.
12. Kalkulator biogazowy, www.mae.com.pl/biogaz/
13. Ligus (Baron) M.: Techniki pomiaru preferencji w analizie
kosztów-korzyści projektów środowiskowych. Prace Naukowe Akademii
Ekonomicznej we Wrocławiu nr 1042 „Zarządzanie finansami firm – teoria
i praktyka” Tom I, 2004, s. 33-47.
14. Ligus M.: Poprawność (validity) waloryzacji środowiska
przyrodniczego z zastosowaniem metody wyceny warunkowej, [w] Teoria i
praktyka zrównoważonego rozwoju, red. A. Graczyk, Wydawnictwo EkoPress,
Białystok-Wrocław 2007, s. 14-22.[a]
15. Ligus M.: Zastosowanie analizy kosztów i korzyści w ocenie
ekonomicznej efektywności inwestycji w odnawialne źródła energii, Praca
doktorska, AE we Wrocławiu, 2007.[b]
16. Ligus M.: Efektywność inwestycji w odnawialne źródła energii. Analiza kosztów i korzyści. Wydawnictwo CeDeWu, Warszawa 2010.
17. Lothian A., Stove K. (red.): Application of environmental valuation
in South Australia. Report of the Environmental Working Group to the
Natural Resources Council, Published by Department for Environment,
Heritage and Aboriginal Affairs, Adelaide 1999.
18. Maler K.G.: Environmental economics. A theoretical inquiry, John
Hopkins University Press for Resources for the Future, Baltimore 1974.
19. Mitchell R.C., Carson R.T.: Using surveys to value public goods:
the contingent valuation method, Resources for the Future, Washington
D.C. 1989.
20. Mokrzycki E.: Idea generacji rozproszonej. Nowe spojrzenie na środowisko. Nafta & Gaz Biznes, październik 2003.
21. Pearce D., Barbier E.B.: Blueprint for a sustainable economy, Earthscan Publications Ltd, London 2000.
22. Przewodnik do analizy kosztów i korzyści projektów inwestycyjnych.
Fundusze strukturalne, Fundusz Spójności oraz Instrument
Przedakcesyjny, Komisja Europejska, Dyrekcja Generalna ds. Polityki
Regionalnej. Raport końcowy 16.06.2008.
23. Radović U., Srtupczewski A.: Koszty zewnętrzne wytwarzania energii
elektrycznej w Polsce. Biuletyn miesięczny PSE S.A., nr 1/2 2006.
24. Radović U.: Energia elektryczna ze źródeł odnawialnych w Polsce –
czy uniknięty koszt zewnętrzny uzasadnia dodatkowy koszt dla odbiorców
finalnych? I Regionalna Konferencja i Wystawa „Energia odnawialna na
Pomorzu Zachodnim” Szczecin, 26 listopada 2003, s. 81-91.
25. Radović U.: Uproszczona metodyka szacowania kosztów zewnętrznych w
wyniku emisji zanieczyszczeń powietrza związanych z wytwarzaniem
energii elektrycznej. XVI Konferencja z cyklu „Zagadnienia surowców
energetycznych w gospodarce krajowej” zorganizowana przez Instytut
Gospodarki Surowcami Mineralnymi i Energią oraz Komitet Gospodarki
Surowcami Mineralnymi Polskiej Akademii Nauk, Zakopane 2002.
26. Rozporządzenie Rady (WE) nr 1083/2006 z dnia 11 lipca 2006 r.
ustanawiające przepisy ogólne dotyczące Europejskiego Funduszu Rozwoju
Regionalnego, Europejskiego Funduszu Społecznego oraz Funduszu
Spójności i uchylające rozporządzenie (WE) nr 1260/1999.
27. Sektorowy program operacyjny – środowisko. Część diagnostyczna, Ministerstwo Środowiska, Warszawa 2005 www.mos.gov.pl
28. Sell A.: Project evaluation. An integrated financial and economic analysis, Avebury, Sydney 1991.
29. Shechter M.: Wycena środowiska, [w] Ekonomia środowiska i zasobów
naturalnych, red. H. Folmer, L. Gabel, H. Opschoor, Wydawnictwo Krupski
i S-ka, Warszawa 1996.
30. Smith V.K., Krutilla J.V.: Toward reformulating the role of
preservation value of water quality, “Land Economics” 1982, Vol. 61,
No. 3, s. 281-291.
31. Sulejewicz A.: Analiza społecznych kosztów i korzyści. Między ekonomią dobrobytu a planowaniem rozwoju, PWN, Warszawa 1991.
32. Wind Energy – The Facts, EWEA, March 2009 www.ewea.org
33. Wind energy market in Poland and its prospects to 2020, BiznesPolska.pl, www.ieo.pl/raporty.
34. Wizja rozwoju energetyki wiatrowej w Polsce do 2020 r. Raport IEO
na zlecenie PSEW, Warszawa, listopad 2009 r. (podsumowanie raportu
www.ieo.pl/raporty/)
Śródtytuły pochodzą od redakcji.
|
