Licznik odwiedzin:  |
|
Ekologiczne skutki telematyki transportu |
Transport samochodowy jest jednym z największych źródeł zanieczyszczających środowisko naturalne. Udział tego sektora w sumarycznej emisji szkodliwych substancji do atmosfery szacowany jest w dużych miastach na ok. 80-90%.
Emisja szkodliwych substancji związanych z ruchem drogowym kosztuje Wspólnotę Europejską 1,7% PKB lub 360 euro rocznie na każdego jej obywatela, nie wspominając o kosztach leczenia chorób wywoływanych przez zanieczyszczone środowisko.
Oprócz wzrostu zanieczyszczenia atmosfery rozszerzają się tereny o przekroczonym dopuszczalnym poziomie hałasu powodowanego przez ten transport. Ponadto transport samochodowy jest jednym z głównych konsumentów nieodnawialnych zasobów paliwowo-energetycznych.
Według badań przeprowadzonych w 2006 r. w tunelach, wielopoziomowych parkingach samochodowych oraz w okolicach stacji benzynowych stężenie zanieczyszczeń niekiedy jest od 4 do 40 razy wyższe niż średnia dla całego obszaru miejskiego. Badania przeprowadzone w Londynie pokazały, że stężenie niektórych zanieczyszczeń jest kilkakrotnie wyższe wewnątrz samochodu niż stężenie w otoczeniu. Dlatego też kierowca samochodu po przejechaniu ocenianego odcinka w mieście ma dużo wyższe stężenie tlenku węgla we krwi niż rowerzysta, który pokonał ten sam odcinek.
Autobus, który emituje niewiele większą ilość spalin niż samochód osobowy, przewozi tyle osób, ile 70 samochodów w mieście i 30 samochodów poza miastem. Tym sposobem transport zbiorowy jest znacznie mniej szkodliwy dla środowiska niż transport indywidualny. Jeszcze lepszy jest rower, gdyż nie emituje żadnych zanieczyszczeń. Większość przejazdów samochodem na terenie miast odbywa się na odcinku do 5 km – taką odległość może pokonać na rowerze niemal każdy.
Unijne projekty badawcze mają na celu rozwiązanie wszystkich problemów negatywnego oddziaływania samochodów poprzez projekty silników o niższej emisji spalin i hałasu, pojazdów odporniejszych na zderzenia oraz systemów monitorujących warunki ruchu i jego bezpieczeństwo w celu zmniejszenia tłoku na drogach. Problemy te będą również rozstrzygane poprzez zastosowanie inteligentnych sieci zarządzania ruchem, których efektem byłyby oszczędności czasu i pieniędzy na marnowane przez stanie w korkach paliwo konsumentów, a w konsekwencji zmniejszenie negatywnego oddziaływania ruchu na otoczenie.
Wspomniane inteligentne sieci zarządzania ruchem drogowym są trzonem rozwijającej się dziedziny technicznej nazywanej telematyką transportową.
W literaturze termin telematyka jest definiowany na dwa sposoby. Autorzy pierwszej definicji podają, że telematyka jest połączeniem słów telekomunikacja oraz informatyka i oznacza zsumowane znaczenie obu. Autorzy drugiej twierdzą, że jest to zlepek określeń: tele – czyli z greckiego: odległość, komunikacja, a więc łączność, oraz automatyka – czyli zastosowanie automatów wyręczających ludzi.
Uwzględniając obie definicje można przyjąć, że telematyka oznacza wytworzenie i przekazywanie na odległość informacji kształtującej decyzje uczestników ruchu.
Telematyka w transporcie umożliwia wpływanie na przebieg procesów mobilności w celu zwiększenia wydajności przewozów, poprawy bezpieczeństwa, zmniejszenia ujemnego oddziaływania na środowisko i lepszego planowania transportu.
W krajach rozwiniętych systematycznie realizowane są programy nie tylko w zakresie poprawy parametrów technicznych pojazdów i jakości paliw, jak też oddziaływanie na warunki ruchu drogowego. Prowadzone są też prace na rzecz doskonalenia polityki urbanistycznej oraz rozwoju transportu publicznego. Działania te dają znakomite rezultaty. W krajach rozwiniętych ukształtowała się tendencja spadku poziomu emisji szkodliwych substancji nawet w warunkach stałego wzrostu przewozów. W większości krajów europejskich wielkość emisji spalin powodowanej przez transport zmniejszyła się w ostatnim dziesięcioleciu o 70-90%. Obecnie problem emisji spalin przez transport samochodowy w Europie Zachodniej można uznać w znacznym stopniu za rozwiązany. Na pierwszy plan wysunął się inny problem – groźba paraliżu sieci drogowej z powodu przeciążenia. Dlatego też nacisk w polityce transportowej przeniesiono na zmniejszenie ruchu samochodowego, promocję alternatywnych rodzajów transportu i źródeł energii, odciążenie dróg i likwidację zatorów.
Korzyści z telematyki transportu
Szacunkowe wyniki z wielu studiów i pilotowych projektów pokazują zakres korzyści płynących z zastosowania telematyki transportu. Chociaż należy podejść z ostrożnością do uogólniania szacunkowych wyników otrzymanych z badań i przenoszenia ich z jednej sytuacji do drugiej, w wielu przypadkach widać jednak wyraźne korzyści. Są to korzyści polegające na:
- zwiększeniu bezpieczeństwa ruchu,
- zwiększeniu wydajności transportu,
- zmniejszeniu zatorów w ruchu,
- zmniejszeniu wpływu na środowisko,
- zwiększeniu komfortu i udogodnień,
- poprawie wyników ekonomicznych.
Wymienione korzyści są oczywiście rozłożone na różne grupy ludzkie zaangażowane w sprawy transportu. Do głównych grup należą: podróżujący, właściciele i zarządcy sieci transportowych, kierowcy pojazdów, operatorzy parkingów, ekspediujący przesyłki oraz inni użytkownicy transportu, jak również planiści miast oraz lokalne władze.
Systemy sterowania ruchem drogowym
Telematyczne systemy sterowania ruchem mogą zwiększyć bezpieczeństwo, zapewnić większe wykorzystanie sieci transportu, przyczyniają się także do poprawy stanu środowiska. Główną rolę odgrywa tutaj podstawowe rozpoznanie ruchu oraz warunków drogowych i pogody. Rozpoznanie warunkówdrogowych i przekazanie tej informacji nadjeżdżającym uczestnikom ruchu to równocześnie korzyść w zmniejszonej emisji spalin oraz ograniczenie hałasu, uciążliwego zwłaszcza w zwartej zabudowie.
Informacja i sterowanie za pomocą znaków drogowych
Znaki drogowe o zmiennej treści w istotny sposób polepszają sterowanie ruchem miejskim zarówno przez systemy kierowania parkowaniem, jak i ostrzegania o zatorach i nieprzewidzianych zdarzeniach. Podają także informację o alternatywnych trasach. W instalacjach i użytkowaniu systemów znaków komunikacyjnych tego typu uzyskano już wielkie doświadczenie. Nie powinno się jednak przeoczyć możliwości uzupełnienia i wsparcia tych systemów innymi systemami informacji dla podróżujących, jak np. systemy informacji radiowej.
Zmniejszenie liczby wypadków
Telematyka transportu przyczynia się do zmniejszenia liczby wypadków drogowych – w szczególności poważnych, oraz czasu potrzebnego do nadejścia pomocy. Główne użytkowe systemy telematyki mają takie możliwości, jak zarządzanie szybkością oraz monitorowanie pojazdu i kierowcy. Opis systemu zainstalowanego w Kolonii pokazuje, że zastosowanie zmiennych znaków drogowych na ruchliwej miejskiej autostradzie, ostrzegających kierowców o zaistnieniu nietypowych sytuacji drogowych spowodowało zmniejszenie ilości wypadków. W podobnych pilotowych projektach wykorzystujących zmienne znaki drogowe w każdym przypadku uzyskano nawet 30% wzrost bezpieczeństwa. Obserwuje się również korzystne zmiany w zachowania kierujących, polegające na zgodności prędkości jazdy samochodów z istniejącymi ograniczeniami, wyrażanymi przez znaki. Na naszych drogach póki co możemy mówić o bardzo dużej rozbieżności faktycznej prędkości pojazdów ze wskazaniami znaków.
Zmniejszenie zatorów i zwiększenie wydajności transportu
Zatory drogowe to rosnący problem w krajach Europy Środkowej i Wschodniej, który dotyka wszystkie grupy użytkowników transportu. Problem ten może być zmniejszony przez zwiększenie wydajności sieci transportowej, zarządzanie potrzebami przemieszczania się mieszkańców lub zamianę podróży samochodem na podróż innym środkiem. Mogą powstać w tej dziedzinie duże korzyści socjologiczno-ekonomiczne i ekologiczne, dające w efekcie znaczne oszczędności czasu zarówno w transporcie publicznym, jak i indywidualnym oraz zmniejszenie uciążliwości ruchu dla środowiska.
Zarządzanie potrzebami podróżujących
Zarządzanie potrzebami podróżujących obejmuje wiele dziedzin. Głównymi z nich są parkowanie, opłaty w transporcie publicznym i kierowanie wjazdem na określone obszary. Systemy płatnego parkowania, szczególnie w centrach miast i innych zatłoczonych obszarach, stały się efektywnym i ważnym narzędziem zarządzania potrzebami. Rozwiązanie to jest powszechnie stosowane w centrach dużych miast. Następnym narzędziem mogą być systemy zarządzania parkingami, które poprawią wydajność systemu parkowania. Przykładowo w niemieckiej Kolonii stosowane są znaki drogowe o zmiennej treści, zachęcające ludzi do korzystania z parkingów typu P+R (parkuj i jedź) i wyświetlające informację o usługach transportu publicznego, z których można skorzystać po pozostawieniu samochodu na parkingu ww. typu przy stacji kolei lub metra.
W Barcelonie sukcesywnie wprowadzano system kontrolowania wjazdów na określone obszary w mieście, który został zaprojektowany początkowo na okres Olimpiady w 1992 roku dla ochrony terenów mieszkalnych przed gwałtownym napływem parkujących pojazdów. System ten został obecnie rozszerzony na wiele krytycznych (z ograniczoną liczbą miejsc parkingowych) obszarów miasta. Publiczna akceptacja zarządzania potrzebami jest tutaj absolutnie konieczna dla uzyskania sukcesu. Z kolei przykład Rzymu zwraca uwagę na potrzebę stopniowego rozwoju transportu publicznego wraz z wprowadzaniem systemu kontrolowania wjazdu na określone obszary, zaczynając od techniki regulowania ręcznego i przechodząc następnie do zastosowania telematyki.
Poprawa warunków środowiska
Pomimo pewnego postępu w tym zakresie, skażenie środowiska przez transport drogowy jest ciągle poważnym problemem w krajach Europy Środkowej i Wschodniej, poważniejszym niż w krajach Europy Zachodniej. Tak więc jakiekolwiek zmniejszenie natężenia ruchu dałoby natychmiast pozytywne wyniki w formie zmniejszenia szkodliwych emisji. Wiele miast wprowadza systemy telematyki transportu orientowane na jakość powietrza. Specjalne służby monitorują skażenie, informują o jakości powietrza i ustalają strategię ograniczeń podróżowania w obszarach dużego skażenia. Istnieje potrzeba integracji służb ochrony środowiska dla stworzenia szerszej strategii transportu, zwiększenia jego wydajności i zmniejszenia skażenia powietrza. Na uwagę zasługuje przykład doświadczeń Turynu. Środowiskowy podsystem turyńskiego zintegrowanego systemu 5T wykorzystuje prognozy pogody i dane dostarczane z 11-tu stacji wykrywających skażenie środowiska do określenia krótkoterminowej prognozy warunków środowiskowych. Warunki te wykorzystywane są dalej przez podsystem nadzorujący do takich zmian w polityce ruchu, które zapewnią efektywną ochronę środowiska.
Zasygnalizowanie istnienia nowej dziedziny techniki, powstałej na styku telekomunikacji, informatyki i automatyki, nazywanej telematyką i znajdującej zastosowanie w transporcie drogowym i pasażerskim, ma na celu zwrócenie uwagi na korzyści, jakie może ona dać m.in. dla środowiska naturalnego.
Zadaniem urządzeń/systemów telematycznych jest dostarczanie informacji (z wykorzystaniem różnych nośników, jak np. znaki o zmiennej treści) dla uczestników ruchu w celu skorygowania ich wcześniejszych zachowań i zmiany decyzji, aż do rezygnacji z korzystania z samochodu w planowanej podróży na rzecz transportu zbiorowego lub roweru. Innym odbiorcą gromadzonych informacji są zarządzający ruchem, którzy na podstawie tych informacji mogą wyciągnąć stosowne wnioski i wpłynąć na warunki ruchu, ograniczając ich negatywne skutki dla otoczenia. Telematyka może odegrać istotną rolę w walce z efektem cieplarnianym.
Zgromadzone dotąd doświadczenia, głównie zagraniczne, wskazują na wyraźne korzyści dla środowiska naturalnego i życia mieszkańców, jakie można osiągnąć z zastosowań telematyki transportowej.
Stefan Sarna
FaberMaunsell Polska Spółka z o.o. |
|
