Licznik odwiedzin:  |
|
Raportowanie z Lokalnego Programu Ochrony Środowiska |
Zrównoważony rozwój w aglomeracjach wielkoprzemysłowych
|
 |
Kolumny dofinansowane
przez WFOŚiGW w Katowicach
|
Zgodnie z art. 18 ust. 2 ustawy z dnia 27
kwietnia 2001r. Prawo ochrony środowiska (Dz. U. nr 62, poz. 627 ze
zmian.) gminy mają obowiązek sporządzania co dwa lata raportu z
wykonania Programu Ochrony Środowiska.
Dla większości gmin minęły już 2 lata od zatwierdzenia uchwałą tychże
programów, zaistniała zatem ustawowa konieczność przygotowania raportów
z ich wykonania.
Ustawodawca nie stawia jednak żadnych wymagań, co powinien zawierać
raport, jaka ma być jego forma, struktura i treść. Pojawiają się więc
pytania: jak taki raport powinien wyglądać, czy powinien to być
dokument rozbudowany czy stosunkowo krótki? Do autorów niniejszego
artykułu zwróciły się z tymi zapytaniami samorządy lokalne. Artykuł
powstał zatem na bazie wskazówek udzielanych poszczególnym gminom.
Istota raportu
Raport nie musi mieć formy "szczegółowego zdania sprawy z czegoś", lecz
powinien być "relacją", "meldunkiem", "pisemnym sprawozdaniem,
doniesieniem o czymś - zwykle zwierzchnikowi, instytucji nadrzędnej"
[1, 2]. Innymi słowy, to po prostu "krótkie sprawozdanie" z realizacji
Programu Ochrony Środowiska za okres 2 lat.
Raport jest próbą weryfikacji i wstępnej oceny wykonania Programu
Ochrony Środowiska. Informuje o tym, co udało się zrealizować w
przyjętym okresie czasu. Powinno to być opracowanie "krótkie",
syntetyczne, zawierające usystematyzowane informacje na temat działań,
jakie zostały podjęte w zakresie ochrony środowiska przez poszczególne
organy i jednostki administracyjne, mieszkańców oraz podmioty
gospodarcze. Jest to przedstawienie rezultatów działań w dziedzinie
ochrony i zarządzania środowiskiem. Istotnym elementem raportu jest
zestawienie poniesionych nakładów finansowych w ramach poszczególnych
zadań.
Raport jest dokumentem ogólnodostępnym (publicznym), w którym samorząd
lokalny prezentuje działania w odniesieniu do środowiska [3]. Powinien
on zawierać podstawowe informacje o działaniach samorządu
terytorialnego z wykonania przez niego ustawowych, ochronnych zadań w
sferze ochrony przyrody. Raport środowiskowy to forma rozliczenia się
samorządu przed mieszkańcami z zakresu zrealizowanych zadań. Należy w
nim nie tylko wyeksponować efekty ekologiczne poszczególnych działań
podjętych w ramach polityki i celów środowiskowych, ale także zwrócić
uwagę na to, które zadania w gminie nie zostały wykonane bądź też
których realizacja, mimo podjętych zobowiązań, nie została rozpoczęta.
Raporty sporządzane w samorządach terytorialnych poszczególnych
szczebli powinny obejmować omówienie działań ochronnych poszczególnych
elementów składowych środowiska zewnętrznego.
Przed przystąpieniem do opracowania raportu
Podstawowe czynności, które należy podjąć, przystępując do opracowania raportu z wykonania Programu Ochrony Środowiska to [4]:
- zdefiniowanie celu sporządzenia raportu - w ten sposób uzyskuje
się odpowiedź na pytanie: po co jednostka samorządu terytorialnego
sporządza raport środowiskowy?
- określenie podstawowych wymogów formalnych - odpowiedź na pytanie: co raport ma zawierać, jaką ma mieć formę?
- ustalenie zakresu sporządzenia raportu - może on być bardziej lub
mniej obszerny i powinien opisywać efekty ekologiczne w ramach działań
ochronnych wszystkich komponentów środowiska,
- określenie podziału zadań i zakresu odpowiedzialności pracowników przy realizacji raportu (czyli kto i co ma wykonać?),
- rozpoczęcie gromadzenia danych z wykorzystaniem źródeł informacji
pierwotnych (ankiety, wywiady, obserwacje itp.) i wtórnych (karty
realizacji zadania, zestawienia, sprawozdania itp.), ustalenie, czy
sporządzaniem raportu będzie zajmował się zespół pełnomocnika
prezydenta (burmistrza, wójta) ds. systemu zarządzania środowiskowego
na czele, czy zostanie zlecony do wykonania zewnętrznemu konsultantowi,
- zdefiniowanie grupy adresatów docelowych ? odpowiedź na pytanie: do kogo raport jest adresowany?
- określenie sposobu dystrybucji i dostępności raportu (przekazanie
jednostce nadrzędnej, strona internetowa urzędu, biuletyn informacji
lokalnej itd.).
Struktura raportu
Struktura raportu z wykonania Programu Ochrony Środowiska jest ściśle
związana z zawartością merytoryczną realizowanego Lokalnego Programu
Ochrony Środowiska i musi uwzględniać odbiorców dokumentu, a w
szczególności radę gminy, jednostkę nadrzędną (specyfika powiatu,
województwa), jak i potrzeby mieszkańców. Na podstawie przeglądu
dostępnych raportów wykonania lokalnych programów i doświadczeń autorów
przy ich opracowaniu, zaproponowano następującą strukturę tego
dokumentu:
1. Wprowadzenie, w tym: powołanie podstawy prawnej do opracowania
raportu, określenie zakresu czasowego raportu i zasady jego opracowania.
2. Przytoczenie treści przyjętej uchwałą lokalnej polityki środowiskowej.
3. Charakterystyka wyznaczonych priorytetów, celów i zadań środowiskowych przyjętych w Programie Ochrony Środowiska.
4. Wskazanie źródeł informacji do opracowania raportu.
5. Ocena realizacji Lokalnego Programu Ochrony Środowiska za dany okres
czasu, w zakresie podstawowych komponentów środowiska i kluczowych
działań ochronnych, tj.:
- gospodarki wodno-ściekowej,
- gospodarki odpadami,
- ochrony powierzchni ziemi i gleby,
- ochrony powietrza atmosferycznego,
- ochrony przed hałasem,
- ochrony przed promieniowaniem niejonizującym,
- ochrony przyrody,
- edukacji ekologicznej.
W rozdziale tym należy ocenić stopień realizacji poszczególnych zadań w
ramach Programu Ochrony Środowiska. Należy wyraźnie określić cel
realizacyjny, wyeksponować zadania niezrealizowane i zrealizowane.
Ocenie podlegają zadania, które zostały w pełni lub częściowo
zrealizowane w ramach omawianego okresu sprawozdawczego. W przypadku
zadań, które nie zostały zrealizowane w planowanym czasie, należy podać
obligatoryjny termin ich zakończenia. Ocena zrealizowanych zadań może
mieć charakter ilościowy (wskaźniki, przeliczniki, dane liczbowe,
procentowe) i jakościowy (wyniki ankiet, opinia respondentów na dany
temat,
np. dotycząca przyczyn opóźnień bądź trudności w rozpoczęciu
realizacji). W tej części raportu należy również rozliczyć się z
wydanych środków finansowych na realizację poszczególnych zadań.
6. Podsumowanie raportu i wnioski. W tej części należy w ujęciu
procentowym lub liczbowym wskazać, ile zadań zostało zrealizowanych
spośród wszystkich przyjętych w programie, sporządzić ogólne, zbiorcze
sprawozdanie finansowe z realizacji programu oraz sformułować wnioski
końcowe, podkreślając efekty dla środowiska i mieszkańców. W tej części
raportu należy dostarczyć odpowiedzi na następujące pytania:
- Jak poszczególne działania podjęte przez samorząd terytorialny przyczyniły się do poprawy stanu środowiska?
- Jak wprowadzone zmiany w środowisku (przywracanie równowagi przyrodniczej) wpływają na poprawę jakości życia mieszkańców?
- Czy strategia zrównoważonego rozwoju gminy jest wyraźnym priorytetem dla samorządu terytorialnego?
Opracowujący raport powinni unikać oceny przyczyn niezrealizowania
zadań (poza ewentualnym przytoczeniem uwag respondentów), pozostawiając
swobodę w ich ocenie członkom Rady Gminy i mieszkańcom.
7. Załączniki, np. rejestr aspektów środowiskowych, zestawienie
tabelaryczne przyjętych wskaźników oceny efektów działalności
środowiskowej stosowanych w raporcie, wzór karty realizacji zadania itp.
Reasumując, opracowywany raport powinien posiadać formę "krótkiego
sprawozdania", w którym przedstawione zostaną działania samorządu
lokalnego na rzecz środowiska. W raporcie należy omówić realizację
wszystkich zadań za dany okres czasu, w zakresie podstawowych
komponentów środowiska i kluczowych działań ochronnych. Warto zwrócić
uwagę, że przy jego opracowania wykazują ułomność opracowane dla wielu
samorządów w naszym województwie Lokalne Programy Ochrony Środowiska, w
których pominięte zostały zagadnienia dotyczące gospodarki odpadami
[5]. Zachodzi bowiem konieczność omówienia w raporcie nie tylko zadań
ujętych w programie ochrony środowiska, ale dodatkowo realizacji
szczegółowych zadań rozpisanych w Lokalnym Planie Gospodarki Odpadami.
Raport, który ma w założeniu stanowić krótkie i zwięzłe opracowanie,
przyjmie więc w tej sytuacji typową formę obszernego "sprawozdania" z
realizacji równocześnie dwóch strategicznych dokumentów "Programu
Ochrony Środowiska" i "Planu Gospodarki Odpadami".
Bożena Gajdzik
Katedra Zarządzania Procesami
Technologicznymi
Politechnika Śląska
Jan Pałasz
Szkoła Wyższa im. Bogdana Jańskiego
w Warszawie
Oddział Zamiejscowy w Zabrzu
Literatura:
[1] Słownik języka polskiego. PWN, Warszawa 1989.
[2] Słownik wyrazów obcych. PWN, Warszawa 1971.
[3] Nowak Z.: Zarządzanie środowiskiem, cz. II. Politechnika Śląska, Gliwice 2001, s. 347.
[4] Gajdzik B., Wyciślik A.: Wybrane aspekty ochrony środowiska i
zarządzania środowiskowego, Politechnika Śląska, Gliwice 2007, na
podst. Borys T., Ragali P. (red.): Jak opracować raport środowiskowy,
wyd. Fundacja Karkonoska, Jelenia Góra 2002, s. 49.
[5] Pałasz J.: Gminne i powiatowe programy ochrony środowiska ? uwagi
do ich formy, struktury, treści i wykonania. Problemy Ekologii nr
4/2006.
|
|
