Advertisement
Ustawa o ZSEE

W Polsce w ubiegłych latach corocznie powstawały setki tysięcy ton odpadów ZSEE i liczba ta nieuchronnie z roku na rok rośnie, co spowodowane jest gwałtownym postępem techniki oraz technologii elektronicznej i informatycznej. Gospodarowanie tymi odpadami uregulowane zostało w Ustawie z dnia 29 lipca 2005 roku o zużytym sprzęcie elektrycznym i elektronicznym (Dz. U. 2005, nr 180, poz. 1495) i nałożyło nowe obowiązki na wszystkich produkujących, wprowadzających, zbierających i użytkujących ten sprzęt.

Autorzy ustawy, tworząc ją, mieli na celu zmniejszenie ilości odpadów zużytego sprzętu elektrycznego i elektronicznego (ZSEE) trafiających na składowiska, do spalarni bądź też innych miejsc ich utylizacji, gdzie mogły zagrażać zdrowiu i życiu ludzi oraz wpływać negatywnie na jakość środowiska. Zgodnie z ustawą ZSEE każdy przedsiębiorca, który importuje z krajów Unii Europejskiej, produkuje bądź sprzedaje pod własnym oznaczeniem sprzęt elektryczny lub elektroniczny (art. 3 ustawy) zwany zgodnie z ustawą ZSEE wprowadzającym sprzęt, zobowiązany jest do zorganizowania odbierania od prowadzących punkty zbierania i sfinansowania przetwarzania, odzysku i unieszkodliwienia zużytego sprzętu. Wprowadzający sprzęt mają dwie możliwości: oddania tych odpadów do zakładów przetwarzania bądź do organizacji odzysku sprzętu elektrycznego i elektronicznego, która posiada szereg umów z zakładami przetwarzania. Również sprzedawców detalicznych i hurtowych sprzętu elektrycznego i elektronicznego, gminne jednostki organizacyjne i przedsiębiorców prowadzących działalność w zakresie odbierania odpadów komunalnych, zwanych zbierającymi sprzęt, ustawa zobowiązuje do nieodpłatnego przyjmowania zużytego sprzętu pochodzącego z gospodarstw domowych oraz nieodpłatnego przekazania go do zakładów przetwarzania. Obowiązek zbierania nałożony został ustawą na zbierających sprzęt z dniem 1 lipca 2006 roku, lecz tylko na zasadzie jeden za jeden, czyli sprzedając jeden rodzaj sprzętu ma obowiązek przyjąć tylko jeden zużyty sprzęt tego samego rodzaju. Rozdział 5 ustawy odnosi się bezpośrednio do różnego rodzaju instytucji państwowych zwanych przez ustawodawców użytkownikami (szkół, urzędów, zakładów komunalnych itd.) i zabrania im umieszczania zużytego sprzętu wraz z innymi odpadami oraz nakłada na nie obowiązek oddawania tego sprzętu do punktów zbierania.

Zakłady przetwarzania, do których trafia zużyty sprzęt elektryczny i elektroniczny, mają obowiązek demontażu tego sprzętu oraz niezwłocznego usunięcia z niego składników niebezpiecznych, materiałów i części składowych, tj. metale ciężkie (rtęć, kadm, ołów czy chrom), związki chlorowcowe (CFC, PCB I PCV), oraz poddania ich dalszemu recyklingowi lub innemu procesowi odzysku, z zapewnieniem bezpieczeństwa dla środowiska i zdrowia ludzi. Ustawa określa także wymagania, jakie musi spełniać taki zakład i w jakie urządzenia powinien być wyposażony (nieprzepuszczalne podłoże, zadaszenie, separator cieczy z odstojnikiem i odolejaczem). Wszystkie zakłady przetwarzania ZSEE mają obowiązek posiadania stosownych decyzji i pozwoleń na prowadzenie takiej działalności, wydawanych przez odpowiednie jednostki organizacyjne, jak również powinny być zarejestrowane w Głównym Inspektoracie Ochrony Środowiska, posiadać numer rejestrowy oraz sporządzać wymagane ustawą sprawozdania ze swojej działalności, które dla przedsiębiorców stwarzają poważny problem.
Zakład przetwarzania ma także obowiązek prowadzenia dokładnej i systematycznej gospodarki odpadami przyjmowanymi i oddawanymi do następnego posiadacza. Taka gospodarka opiera się na sporządzaniu kart ewidencji odpadami oraz kart przekazania odpadów.
Podstawowym zadaniem zakładów przetwarzania jest osiągnięcie prawidłowych poziomów recyklingu i odzysku wszystkich 10 grup odpadów ZSEE z załącznika nr 1 do ustawy. Na dzień dzisiejszy zakłady te ścigają się stosując coraz to nowsze technologie przetwarzania, recyklingu i odzysku. Technologie te wprowadzane są w celu wyodrębnienia z odpadów poszczególnych frakcji możliwych do dalszego wykorzystania, tj. frakcje metali żelaznych i nieżelaznych, tworzyw sztucznych, w tym plastiku, a nawet metali szlachetnych stosowanych podczas produkcji tego sprzętu. Dzięki takim rozwiązaniom większość odpadów powstałych z zużytego sprzętu trafia z powrotem na rynek w postaci surowców wtórnych. Działanie to przyczynia się do zmniejszenia zagrożenia dla życia i zdrowia ludzi oraz zanieczyszczenia środowiska.
Przetwarzanie zużytego sprzętu ZSEE w zakładzie każdorazowo rozpoczyna się od segregacji na poszczególne grupy sprzętu oraz demontażu ręcznego w celu usunięcia z urządzeń substancji i składników niebezpiecznych dla środowiska, baterii, kondensatorów, akumulatorów czy przełączników rtęciowych zawierających PCB. Substancje te i składniki są bezpiecznie magazynowane w zakładach, a następnie przekazywane innym jednostkom specjalizującym się w ich utylizacji bądź odzysku. Ważne jest również usunięcie składnika niebezpiecznego w postaci freonów i halonów oraz innych gazów niebezpiecznych występujących w lodówkach, zamrażarkach, chłodziarkach i innych urządzeniach chłodniczych oraz klimatyzacyjnych. Zaniedbanie lub niepoprawne wykonanie tego zadania wiąże się z ogromnym zagrożeniem dla środowiska atmosferycznego. Skład zdemontowanych urządzeń należy odpowiednio przeanalizować na specjalistycznych stanowiskach, a następnie posegregować według frakcji: metale, tworzywa sztuczne, kable i szkło. Frakcje metalowe mogą być poddawane różnym procesom mielenia oraz strzępienia i przekazywane są przez zakład przetwarzania do hut lub firm specjalizujących się w odzysku tego typu odpadów. Podobne działania mogą mieć miejsce z pozostałymi elementami, jakimi są płytki drukowane, kineskopy, drewno czy tworzywa sztuczne.
Poszczególne zakłady posiadają wiele technologii do odzysku i recyklingu, a ich efektywność zależy głównie od zużytego sprzętu trafiającego na zakład, gdyż nie zawsze znana jest zawartość w nim substancji niebezpiecznych, ich lokalizacji oraz składu. Dlatego przy tego rodzaju działalności niezmiernie ważnym zadaniem jest osiągnięcie dialogu między zakładem przetwarzania a producentem danego zużytego sprzętu.
W Polsce wprowadzenie ustawy o ZSEE zaczyna osiągać widoczne efekty szczególnie w przypadku zbierających i wprowadzających sprzęt, najgorsze rezultaty widać zaś w przypadku zwykłego użytkownika sprzętu, co wynika z bardzo niskiego poziomu edukacji ekologicznej społeczeństwa. Przeciętny obywatel, mieszkaniec danego osiedla, rzadko spotyka się z ogłoszeniami i obwieszczeniami o lokalizacji punktów zbierania zużytego sprzętu ZSEE z gospodarstw domowych, mimo iż obowiązek taki nakłada na urzędy gminy ustawa. Wiele z lokalnych zakładów oczyszczania miasta włączyło się w akcję zbierania ZSEE, dzięki czemu informacje takie docierają do szerszej liczby ludności. Według autorów ustawy i założeń UE poziom zbieranego sprzętu w 2008 roku na jednego mieszkańca powinien wynosić aż 4 kg w ciągu roku, co na dzień dzisiejszy jest niewyobrażalną ilością (160 tysięcy ton w skali kraju/rok).
Obecnie istnieje już projekt zmian do ustawy o ZSEE, który pomoże rozwiązać wiele problemów nurtujących zakłady przetwarzania oraz prowadzących punkty zbierania. Jednym z nich jest zmniejszenie częstotliwości sprawozdawczości z kwartalnej na roczną. Zmiana ta ułatwi pracę przede wszystkim wprowadzającym sprzęt, gdyż eliminuje ona ze sprawozdania o ilości masie wprowadzanego sprzętu potrzebę określania rodzaju oraz ilości baterii i akumulatorów znajdujących się w zużytym sprzęcie. Ograniczy także związaną z tym obszerną ilość dokumentacji. Nowelizacja rozwiązuje również problem klasyfikacji odpadów według 10 grup wyszczególnionych w załączniki 1 do ustawy i znacznie ją ułatwi.
W Polsce coraz głośniej mówi się o zagospodarowywaniu zużytego sprzętu elektrycznego i elektronicznego zgodnie z ustawą o zużytym sprzęcie elektrycznym i elektronicznym, dzięki czemu obowiązki, które ona nakłada, są realizowane przez wprowadzających, zbierających i użytkowników w coraz większym stopniu.


Izabela Jabłońska
Specjalista ds. gospodarki odpadami i ochrony środowiska
Karat Elektro Recykling Sp. z o.o., Toruń

 

© 2024 Grupa INFOMAX